2021 05 02
Johannes Brahms bleef ons ook gisteren en vandaag gezelschap houden. Allereerst in de prachtige livestream-uitzending door het Rotterdams Philharmonisch Orkest. De 1-ste Symfonie trof ons meteen weer bij het begin met de somber aangehouden paukenslagen, waarboven de strijkers als auditieve zoeklichten het luchtruim doorkruisen. Altijd weer bij de aanvang van deze prachtige symfonie zie ik de beelden van de film ‘De Aanslag’. Daarin klinkt deze muziek zodra de vlam in de pan schiet, doordat de Duitsers een neergeschoten NSB-er voor de deur van de betreffende familie vinden. Met deze familie en met hun woning wordt terstond korte metten gemaakt.
Brahms wist nog godzijdank niets van de Tweede Wereldoorlog. Voor hem was de opening van zijn 1-ste Symfonie de bevrijding tot componeren, nadat Beethoven zijn Negende Symfonie had uitgebracht. Na dat hoogtepunt in de klassieke muziek leek er immers niets meer gecomponeerd te mogen worden. Vijftien jaren lang aarzelde en sleutelde Brahms eraan, tot Clara Schumann hem over de streep trok.
Er klinkt veel ‘sostenuto’ in deze symfonie. Gedragenheid, bezonkenheid, rust. Maar ook lichte paniek hier en daar, en spanning. In het laatste deel is de machtige melodie van de hoorns allesoverheersend. Deze melodie wordt liefelijk herhaald door de fluit, waarna heel het orkest haar instemming betoont, en de lage strijkers er warempel een beetje ‘Beethoven’ van maken. Daarmee keert de noodlottige sfeer terug, compleet met die herhaalde, sombere paukenslag. Lahav Shani dirigeerde zonder lessenaar, uit het hoofd, en zeer expressief. Expressief was ook het orkest. Altijd weer maakt dit orkest van een uitvoering een belevenis. Tot mijn verbazing klonk er een groot applaus na afloop. En nu pas zag ik dat er publiek in de zaal zat. Dat verklaarde de weemoedige, dankbare blik de zaal in, van concertmeesteres Marieke Blankestijn.
Vandaag op de radio: nogmaals drie keren Brahms, zij het meermaals in stukken gehakt zoals radio 4 dat nou eenmaal doet.
Ik had over hem willen schrijven vandaag. Over de ijzeren orde in zijn composities. Over de ernst en zwaarte in zijn wezen, met daartegenover toch ook de verzoening, de troost en de harmonie.
Maar het moment dat ik met dat schrijven wilde beginnen werd aangenaam verstoord door een telefoontje met beeld door mijn twee jongste kleinkinderen. Hun broer was met mama naar zwemles, en zij zouden hun oma eens aangenaam bezig houden. Het begon met het kleinste knuffelbeest in huis, het aapje. Kleinzoon toonde diens staart, die deerlijk versleten was. En kleindochter verklaarde met een van verlegenheid hees stemmetje: ‘Ik zal jou eens even wat laten zien’.
Dit is mij al vaker overkomen. Ook mijn oudste kleindochter is ooit met het tablet heel haar huis door blijven wandelen, terwijl ik tegen een sprietje haar keek, of recht in een neusgat.
‘Ik zal jou eens even wat laten zien’. Wat volgde was een caleidoscoop aan kleuren, chaos, bewegende strepen. Kleinzoon hield plotseling een nieuwe speelgoedauto voor de camera, daarna zakte de zijmuur van de kamer scheef in beeld, ik zag schilderijen van hun papa, en de trap.
Ze namen me mee naar boven. Onderweg ving ik een glimp op van het kerkorgel dat hun broer in de gang had nagebouwd, met een namaak-altaar erbij. Daar moest voor geknield worden! Allebei zakten de hummels even door hun benen, als kikkers die zich klaar maken voor de sprong.
Die sprong volgde ook echt toen ik hun slaapkamer mocht zien. De twee bedden waren tegen elkaar geschoven, en werden tot trampolines. Elk ‘sostenuto’ was nu ver te zoeken. De kleintjes vergaten de tablet of i-phone waarmee ze verslag hadden willen geven van hun wereld aan dit begin van de Meivakantie. ‘Orde, ernst en zwaarte’ hadden hier geen rol meer. Het werd dolle pret. En zeg nou zelf, hoe zou ik kunnen kiezen tussen deze twee schrijf-onderwerpen? Ik besloot dat Brahms moest wijken voor dit heerlijk chaotische Allegro en Scherzo, waarvan ik deze screenshot blijf bewaren.
De Hermitage 