MAHLER 9

2014 12 08
Dit weekend was een parelketting van klassieke muziek. Die begon met het Koninklijk Concertgebouw Orkest in Heerlen. Een groots gebeuren voor Limburg. Het orkest bracht Schumann, Alban Berg en Wagner. De zaal was uitverkocht, dat is hier een unicum! Vermenigvuldig al die luisterende hoofden met zo’n 70 euro en je hebt weer hoop voor de klassieke muziek.
Deze dikke glanzende parel aan de ketting werd vervolgd door het radioprogramma ‘Spiegelzaal’, en ‘het Zondagochtendconcert’ met Beethoven. Dat volgde ik gedeeltelijk thuis en vervolgens tijdens de rit naar Rotterdam, waar we in De Doelen in alweer een bomvolle zaal een concert zonder pauze mochten meemaken. Volle zalen zijn in de Randstad gelukkig nog normaal. Gisteren was het Rotterdams Philharmonisch Orkest trekpleister. Onder leiding van Jaap van Zweden bracht het ‘Maher 9′ , de anderhalf uur durende symfonie die de componist schreef in 1908/1909. Hij heeft de eerste uitvoering ervan niet meer meegemaakt. Mahler had al een schets klaar voor zijn Tiende Symfonie, maar stopte met het werk daaraan omdat hij nog delen van deze Negende wilde reviseren. De Tiende Symfonie is door zijn overlijden nooit afgekomen, en zo werd dus de symfonie die ik gisteren hoorde zijn allerlaatste.
Ik verheugde me op dit imposante werk. Maar door omstandigheden hadden we daar in De Doelen plotseling onze driejarige kleinzoon onder onze hoede. Hij kreeg een eigen stoel tussen ons in, en die stoel werd meteen op z’n technische snufjes onderzocht. We hadden hem nog goed kunnen voorbereiden op wat hem te wachten stond, en met hem geoefend op fluisteren. Maar het werd een hachelijk avontuur, besefte ik. Het orkest kwam het podium op, we klapten. ‘Waar is papa nou…’ , klonk het naast me tijdens het applaus. Ik legde mijn vinger op de lippen, en vol begrip zweeg hij, speurend naar de musici beneden ons, waar hij ergens zijn vader wist. We hebben hem niet meer gehoord, al wilde hij aanvankelijk nog de stoel als klimrek gebruiken. Een summiere hint was voldoende. De beentjes recht vooruit zat hij naast ons, met steeds rodere wangen van de slaap, en pupillen als kersen. Voorzichtig durfde ik te genieten van dit werk in grote bezetting, dat desondanks transparant blijft. In alle delen krijgt Symfonie 9 soms een wiegende cadans, een soort massaal zuchten. Ik hoopte dat het manneke naast mij misschien in slaap zou vallen. Maar de volksdeuntjes en de kwinkslagen in de muziek werden door hem met aandacht gevolgd, en ik was opgelucht bij elk moment waarop het orkest op volle kracht speelde. Bij de stilte-momenten vreesde ik dat zijn stemmetje luid zou opklinken, en dan zouden we niet een-twee-drie de grote zaal uit zijn. Maar het bleef stil tussen ons in. Grootste hobbel zou echter het vierde en laatste deel van de Negende worden. In Wikipedia staat daarover: ‘In de originele partituur heeft de componist bij de laatste maten dramatische afscheidswoorden gezet, alsof hij wist dat hij zijn zwanenzang had gecomponeerd. “Vaarwel! Wrede wereld! Liefste Almschi! Vaarwel! Vaarwel!” En zijn zwanenzang wàs het! De even prachtige als tragische laatste maten – met de ijle, wegstervende, lange noten van de violen – symboliseren de laatste adem van een componist, die alle geloof en vertrouwen in zijn medemens en de wereld was kwijtgeraakt.’
Die laatste, fluisterende en wegstervende noten van de violen en de lange stilte daarna zijn pure magie. Ze bevatten een bijna ondraaglijke spanning. En zie: dat jonge wezen naast mij voelde dat aan. Op het puntje van mijn stoel beleefde ik deze laatste drie minuten van dit imposante muziekstuk, in dubbele spanning vanwege een gevreesde verstoring daarvan. Maar hij bleef even roerloos als wij, en zoals al die met ontzag luisterende mensen. De oude Mahler werd hier gerespecteerd door een driejarige!
Het applaus klonk als een bevrijding, het bravo-geroep leek voor onze kleinzoon bestemd. Ik tilde hem hoog op en als een held werd onze grootste parel De Doelen uit gedragen.