2020 10 24
Een rank figuurtje als nietig element in de enorme lichte hal van Muziekgebouw aan het IJ: het is alweer celliste Lidy Blijdorp. Zij bijt het spits af van de cellobiënnale, die deze keer geheel zonder publiek plaatsvindt.
Het lijkt symbolisch voor onze huidige situatie, deze eenzame gestalte in de grote kale ruimte. Ook het door haar gespeelde werk van de Griekse componiste Calliope Tsoupaki ademt stilte, afwachting, verlorenheid. ‘Thin Air’ luidt de titel. Ragfijn en dun is het draadje waarop wij met ons allen momenteel balanceren.
Toch missen mensen zoals deze celliste wellicht niemand. Als een trouwe kameraad ligt haar instrument tussen haar gespreide benen. Zij brengt het tot klinken, en instemmend antwoordt de cello haar. Wij, het publiek, luisteren op afstand mee. Want dit jaar is het festival alleen via livestream te volgen.
De celloklanken betekenen troost tegenover dit beeld van schijnbare vereenzaming. Want de muziek klinkt onveranderd zoals die moet klinken. De tonen stromen door alsof er nooit corona bestaan heeft. Lidy is samen met die muziek, samen met haar instrument. Feitelijk is er dus geen gemis. Sterker nog: het stuk dat ze speelt past wonderwel bij de visuele leegte. Het komt zo beter tot z’n recht dan wanneer ze voor een stampvolle zaal had gespeeld. Deze muziek is muziek van de wijde vlakte, van ruimte en stilte.
Hiermee is het cellofestival begonnen. Het zal een week lang dagelijks voortduren. Twee à drie keren per dag kunnen we concerten volgen, masterclasses, interviews, reportages, en het concours.
Dankzij corona beleef ik nu dit festival mee. Naar Amsterdam zou ik misschien niet gegaan zijn. Voor mij is onze huidige toestand dus winst.
Ook voor de musici verandert er weinig. Voor hen immers is de muziek het belangrijkste. Toegegeven, er zijn geen toegangskaarten verkocht. Maar dankzij reisverboden krijgen nu vooral Nederlandse cellisten hun kans, nu er niet -zoals gewoonlijk- gegraaid wordt naar de Groten der Aarde uit het buitenland. Zo krijgen wij nu de kans om de hele Nederlandse cellotop te horen.
Toegegeven ook: dit jaar staat het niet al om half negen ’s ochtends vol met mensen die naar een Bachsuite willen luisteren. Maar diezelfde mensen zullen misschien net als ik nú óók luisteren, al blijven ze onzichtbaar. Daardoor is die extra dimensie van het ‘er-zijn’ er nu niet. Maar onder aan het computerscherm zie ik dat de teller met kijkers gedurig oploopt. We zijn nu met 355 personen aan het kijken en luisteren. Terwijl ik dit schrijf zijn het er al 362. Zet die allemaal maar eens in de concertzaal!
Na de opening door Lidy Blijdorp begint het officiële concertprogramma. Pianist Frank van de Laar begeleidt vaardig en gepassioneerd beurtelings de cellisten Alexander Warenberg en Anastasia Feruleva. Ze brengen muziek van Stravinsky, Nadia en Lili Boulanger, en een arrangement van Nikolaj Rimski-Korsakov.
Stravinsky’s muziektaal houdt zich niet met corona bezig. Olijk, geestig, sierlijk en opwekkend lijkt alles zoals het zou moeten zijn. Alleen het zwarte mondkapje van de blad-omslaanster herinnert ons aan de huidige pandemie.
De cellisten van het Residentie Orkest sluiten dit eerste concert af met een spetterend stuk van Steve Reich.
Ja, na afloop blijft het applaus weg, en dat is bevreemdend. Daartegenover staat de teller inmiddels op 462 kijkers. Die, en naar ik hoop nog meer, zullen ook alle volgende manifestaties hun aandacht gaan geven.
Een biënnale vindt om de twee jaar plaats. Over twee jaar zal het Muziekgebouw aan het Ij wellicht weer echt het oude vertrouwde celloparadijs zijn, waarin van geen virus meer sprake is. Maar evengoed zullen we ook dan enthousiast kunnen terugzien op dit online festival, dat hoopgevend en veelbelovend was.
