JE KUNT HET

2021 05 09

Op mijn gevorderde leeftijd ben ik er eindelijk achter dat ik een fobie heb voor getallen, voor tabellen en grafieken. Vroeger probeerden mijn moeder en mijn docenten op school me er alsmaar van te overtuigen dat ik echt niet te stom was voor de wiskundige vakken. ‘Je kunt het’, klonk het dan.

Maar van mijn vader kreeg ik die geruststelling niet. En zijn oordeel deed er nou net toe voor mij.

De nachten voorafgaande aan wiakundeproefwerken lag ik te zweten van angst, en op het moment suprème bevroor mijn hand boven het papier. De blokkade was totaal.

Misschien is dat er de oorzaak van dat ik tot heden nooit erin slaagde om knooppunten te lopen of te fietsen. Knooppuntenroutes vormen immers een ketting van getallen. 

Jaloers op de verslagen van mensen die hele routes aflegden, bewandelden mijn lief en ik jarenlang dezelfde trajecten. Mooie trajecten, dat wel. En ze blijven in elke jaargetijde en op elk moment van de dag verschillend. Maar we lopen ze blindelings, zo’n zeven wandelingen beurtelings, elke keer weer.  

‘Het is o zo simpel’, kreeg ik te horen. Je moet nummers volgen en van het ene naar het andere knooppunt lopen of fietsen, en dat brengt je door ongekend mooie landschappen. 

Dat kan wel zijn, maar niemand nam ooit de moeite om ons heel concreet eens te begeleiden. Het is gebeurd dat wij beiden in een natuurhuisje logeerden midden in een bos. Daar wilden we gaan wandelen. De paden lokten ons! Maar bij de allereerste splitsing al moesten we omkeren, omdat we jammerlijk zouden verdwalen. Het was een tantaluskwelling, zeker nu vanwege diezelfde gevorderde leeftijd het ooit feilloze oriëntatievermogen van mijn lief begint te tanen. De aanduidingen op zo’n wandelroute zeiden ons te weinig. We wisten er geen weg mee. Dus sloten we ons aan bij een wandelclub. Ook in Bourgondië deden we van harte mee aan groepswandelingen, en daar hebben we enorm van genoten, in de voor-coronatijd.

Eergisteren was daar dan eindelijk het historisch moment: mijn zwager nam me mee op fietstocht. Staande voor een knooppuntenbord moest ik met een balpen op mijn hand de door mijzelf gekozen nummers noteren, die we zouden gaan volgen. Huiverend schreef ik ze op mijn huid, die bij voorbaat leek te protesteren. Bij elke splitsing stond hij op me te wachten, een voet aan de grond: ‘Ik zeg niks. Waar moeten we heen?’ Als een strenge schoolmeester onderrichtte hij mij. Als een milde schoolmeester gaf hij menig compliment!

Een dikke twee uren hebben we gefietst, ik slurpte het landschap in, ik trapte me het laplazarus. Maar zelden heb ik zo genoten. We kwamen veilig weer thuis, een enorme ervaring rijker. Daar tekende mijn zwager een ‘Knooppuntenbul’ voor me, die ik moest ondertekenen. Ik mocht eindelijk trots zijn op mezelf.

Vandaag gaf ik een proeve van mijn kunnen. Ik nam mijn lief mee op fietstocht. Tweeëneenhalf uur liet ik ook hem hardop genieten van onze omgeving, die nu zoveel royaler was dan op onze wandelingen. In het vervolg kunnen we op dezelfde manier ook onbekende wandelingen uitproberen. Een mens blijkt nooit te oud om te leren.

De nummers die we onderweg tegenkwamen heb ik blij begroet. Ze klopten, en ze brachten me verder.

En thuis installeerden we ons op ons eigen bescheiden terras, en we hieven een glas. Het is tenslotte Moederdag.

En mijn zwager? Die is helaas gepensioneerd. Maar het kan niet anders of hij is een uiterst waardevol pedagoog geweest. Daar moet ik hem ooit eens een bul voor laten tekenen… 

HART ONDER DE RIEM

2021 05 08

Alweer vond ik er een, meteen aan het begin van onze wandeling. Zo’n wezensvreemd element in de natuur heeft de uitwerking van een paasei in de tuin. Je kijkt, aarzelt even, en dan voel je opwinding. Die steentjes roepen het kind in ons weer wakker. De hype is ontstaan nu, in coronatijd. We willen elkaar letterlijk een hart onder de riem steken, en we zorgen voor een verrassingseffect. 

Ik heb dit exemplaar meegenomen en bij de gevonden verzameling gelegd. Maar zodra mijn jongste kleindochter weer eens hier zal zijn mag ook zij eens aan de slag met steentjes versieren. Haar oudere nichtje kan dat al als de beste. Ik zal naast haar zitten, en naar hartelust meedoen. Dan zal ik de gewaarwording hebben dat er geen meer dan zeventig jaren tussen ons beiden liggen. Zo’n ‘dode’ steen maakt ons extra levend. Daar wordt elk vaccin overbodig bij.

TOUT D’ABORD

2021 05 07

Mijn Klavertje van Vier staat ons alle geluk van de wereld te garanderen. Blij toont het zijn groene blaadjes, steeds meer, steeds fleuriger.

En dat is niet voor niets. Gisteren kwam er een bericht dat ons een gat in de lucht deed springen. 

Nadat namelijk de eigenaars van de hermitage verhuisden en hun huis plus hermitage verkocht hadden leek voor ons een tijdperk definitief voorbij. Sinds 2004 immers waren we naar hartelust in de Saône et Loire, zo vaak en zo lang we dat wilden. We gingen de taal steeds beter spreken, ik las daar uitsluitend literatuur in de Franse taal, en ik wende zo aan de Franse manier van een diner bereiden dat ik het zelfs ging aandurven om Franse vrienden aan tafel uit te nodigen. We voelden ons, kortom, min of meer Fransen geworden, en dat beviel ons best.

Door de verkoop van ons paradijsje werd met de hermitage ook een tijdperk voor ons afgesloten, terwijl we allebei de huissleutel nog steeds bij ons dragen. Die werd onze talisman, onze mascotte, geruststellend voorwerp dat ons herinnerde aan bijzondere tijden. Elke keer als we die sleutel in onze handen nemen proberen we te berusten in de teloorgang van dat ongelooflijke tijdperk. Het is mooi geweest. We hebben onze fotoalbums, onze video’s, de dagboek-aantekeningen en briefwisselingen, teveel om gedurende de rest van ons leven alles nog eens te kunnen herbeleven.

Danièle, die destijds onze voorspreekster was, en aan wie we feitelijk dat voorrecht te danken hebben, liet ons weten dat ze de huidige eigenaresse kent. Ze is ‘une femme adorable’, en Daniėle nam zich voor om ooit eens contact met deze vrouw te zoeken en een toekomstig verblijf voor ons te bepleiten.

Maar helaas kon Danièle zich de naam van de femme adorable niet meer herinneren. Ze woont tegenwoordig ver van het droomdorpje vandaan, dus een bezoek brengen zat er voorlopig niet in. Ik schreef dus zelf maar een brief, puur om onszelf aan de betreffende dame voor te stellen en onze herinneringen aan haar huidige woonplek te beschrijven. Ik richtte de brief heel in het algemeen aan ‘la nouvelle habitante’, zonder veel te vragen en haar het mes op de keel te zetten. 

Gedeelde liefde (voor een speciaal oord) blijkt dubbele liefde!

Gisteren kregen we een hartstochtelijke brief terug, en die begon onomwonden met: ‘Tout d’abord, pour vous rassurer…’. ‘Om te beginnen ga ik jullie geruststellen’.

De hermitage, en alles daaromheen, zal als vanouds ons deel blijven! Sterker, ik vermoed dat we daarginds een vriendin erbij hebben. Ze heeft ons haar levensverhaal verteld. We blijken wederzijds veel raakpunten te hebben, en ze bood ons hartstochtelijk het huisje aan, zelfs voor perioden van haar eigen afwezigheid. Ze is -inderdaad- une femme adorable, en wij kunnen ons geluk niet op. De titel van dit blog blijft gerechtvaardigd.

Ik streel de veerkrachtige twijgjes van mijn Klavertje van Vier, en heel de dag van vandaag spreken we van tijd tot tijd die toverwoorden uit, die ons perspectief bieden op betere tijden na corona: ‘TOUT D’ABORD’.

RAVEN VAN DORST

2021 05 06

Onze taal heeft aanvulling nodig. Er moet een bezittelijk voornaamwoord bij.

Want hoe duid je het bezit aan van een ’neutraal’ persoon, die ‘X’ op het paspoort heeft laten zetten? Is dat dan ‘haar’ paspoort, of ‘zijn’ paspoort?

Nee, beide wil Raven nou juist niet meer. Als man noch vrouw gaat dit wezen verder door het leven. Een prachtig wezen, vind ik persoonlijk.

Zoals Raven bestaan er heel wat mensen. Met de nadruk op MENSEN. Menselijke wezens, zoals jij en ik. Onzijdige wezens?

Het ongemakkelijke van een onzijdig wezen is dat het bezittelijk voornaamwoord daarvan toch weer mannelijk is.: HET orkest. ZIJN leden gaan op tournee. HET huis. ZIJN bewoners zijn bang in het donker. Ga maar door.

Raven van Dorst. Wat een mooie neutrale naam. Ook toen ze nog probeerde vrouwelijk te zijn bewonderde ik haar. Ze was niet lelijk, hooguit soms wat grof in de mond. Een kerel-vrouw.

Nu, op bevrijdingsdag, heeft ‘het’ gekozen voor een strikt eigen, persoonlijke identiteit, los van een binair bestaan. Zelf schrijft ze daarover:

‘Zo’n dokter in 1984 kan dan wel mijn tweeslachtige babylichaampje mutileren (’normaliseren’ werd dat ook wel genoemd) naar dat van een meisje, maar hij had gewoon van me af moeten blijven.  Ik wil de persoon zijn die ik had moeten zijn toen ik geboren werd, voordat er aan mij gesleuteld werd. Daar is namelijk helemaal niets mis mee. Edoch, het draait niet alleen om taal. Het draait om maatschappelijk opgelegde genderrollen en schoonheidsidealen, die persoonlijke groei en gelijkwaardigheid belemmeren.’

Raven van Dorst, jij hoort wat mij betreft in het rijtje fantastische mensen op de barricade, die een doorslaggevend effect op de maatschappij kunnen hebben. De maatschappij moet zich aanpassen aan óns/jullie. Niet andersom. 

Die aanvulling in onze taal komt er wel. Jij hebt een mooie aanzet daartoe gegeven. Zijn wie je was toen je geboren werd. Dat wens ik jou en je ‘soortgenoten’ toe. Wees gelukkig, ik bewonder je!

JACUB JÓSEF ORLÍNSKI

2021 05 05

In stilte werkte ik aan mijn portretopdracht . Maar na enige tijd stuitte ik bij mijn zoektocht naar geschikte, niet opdringerige achtergrondmuziek op een jonge countertenor van wie ik tot heden nooit gehoord had. Getroffen bleef ik naar hem luisteren en kijken. Altijd heb ik gedacht dat er na Michael Chance geen counterzanger van zijn kaliber meer zou opstaan. Vanaf gisteren echter blijft zelfs Chance een doffe echo uit het verleden.

Jacub Jósef Orlínski heeft de fysieke schoonheid van een klassiek beeld. Hij is als een nieuwe David van Michelangelo, zoals ik die in Florence ooit zag.. En zijn zang, o, zijn zang kent haar weerga niet.

De opname van France Musique waarin ik tot mijn geluk terecht kwam laat een vermoedelijke auditie zien. Orlínski staat met een achtergond van oude gewelven te zingen in een korte broek. Zijn begeleider bedient op teenslippers de pedalen van de vleugel. Dat is allemaal van geen belang meer zodra Orlínski zijn mond opent voor de beginregel van Vivaldi’s aria: Vedro con mio diletto.. ‘Welk een vreugde zal het zijn, de ziel van mijn ziel te ontmoeten. Het hart van mijn hart, gevuld met geluk.’ Kortom, wat is het prachtig wanneer ik samen kan zijn met een geestverwant, iemand wiens geluk ik mag delen!

Luister, en oordeel zelf: geen Chance, geen Jaroussky noch Andreas Scholl kunnen tippen aan de gladde, ontroerende zang van Orlínski. Hij is pas dertig jaar, en werd opgeleid aan onder andere de Juilliard School. 

Ik luisterde, ik luisterde nogmaals. Orlinskí’s stem begeleidde mijn aquarelbezigheden, tot ik in totaal drie verdienstelijke portretjes klaar had. Ik durf daar tevreden naar te kijken, met in gedachten dat onvergelijkelijk prachtige crescendo dat Jacub laat horen op het woord ‘Vedro’, op 3.15 in deze opname. Het resultaat van mijn portretopdracht zal naar ik hoop in een vergelijkbaar crescendo gaan bij mijn toekomstige pogingen, tot ik tegen mijzelf mag zeggen: nu staat op papier degene die ik wilde weergeven. 

ONTSTUIMIG

2021 05 04

De zon schijnt weliswaar, maar in de tuin ligt menige potplant op een oor. Geveld door de onstuimigheid van Koppendinsdag. Ik laat ze nog even liggen, want met deze rukwinden blijven ze niet op de been.

Ook vannacht hoorde ik zware zuchten, en de balkondeuren kraakten. Andere jaren in het verleden kwamen we nu zo’n beetje terug van de jaarlijkse vliegreis met collega’s naar Italië, Griekenland, Andalusië, Sicilië of Sardinië…. Dat blijven mooie dromen ter herinnering, want door Corona is de organisatie van deze paradijselijke belevenissen definitief gestopt, ook in de toekomst. Na de pandemie immers zijn we allemaal weer zoveel ouder. Wat kun je nog plannen voor een hele groep, en wat niet?

Laat ik vandaag dus maar genieten van de aanblik van de zon van achter de glazen pui. Met dezelfde onstuimigheid van de natuur ga ik mij aan mijn portret-opdracht wijden. Ik wens mijn penseel dezelfde zwierigheid toe als de potplanten die door de lucht zeilden. En dan, vanmiddag, de livestream van het Rotterdams orkest met een herdenkingsconcert.

Muziek voor Dodenherdenking

Op Dodenherdenking dinsdag publiceert het orkest een video-opname van Abîme des oiseaux. Dit stuk voor klarinet solo is een deel van het Quatuor pour la fin du temps dat Olivier Messiaen in 1940 componeerde in gevangenenkamp Stalag VIII-A. Speciaal voor deze herdenking speelde onze klarinettist Julien Hervé het in de Laurenskerk: zwaar getroffen bij het bombardement van 14 mei 1940, na de oorlog herrezen als een Rotterdams symbool van onverwoestbare levenskracht.

De muziekvideo is dinsdag 4 mei vanaf 15.00 uur te zien op onze website en onze socialmediakanalen.

PLANNING

2021 05 03

Hup dan maar, laat de gebruikelijke dinsdag maar weer komen: de krant toont aan dat die wederom als vanouds is: uitgerekend de dinsdag triomfeert met ‘koppenweer’. Op dinsdag de donkerste wolken, op dinsdag de meeste spetters, op dinsdag de laagste temperatuur. Het zij zo. Ik zet me schrap, en ik besluit dat het dan een uitgelezen dag wordt om binnenshuis verdere pogingen tot die portret-opdracht te gaan doen. De hemel zal wenen om de doden uit de Tweede Wereldoorlog, en ik zal mijn uiterste best doen op de glimlach van mijn charmante model. Mijn penseel hoef ik dan slechts naar buiten te steken om de aquarelverf te laten vloeien.

VAN SOSTENUTO NAAR SCHERZO

2021 05 02

Johannes Brahms bleef ons ook gisteren en vandaag gezelschap houden. Allereerst in de prachtige livestream-uitzending door het Rotterdams Philharmonisch Orkest. De 1-ste Symfonie trof ons meteen weer bij het begin met de somber aangehouden paukenslagen, waarboven de strijkers als auditieve zoeklichten het luchtruim doorkruisen. Altijd weer bij de aanvang van deze prachtige symfonie zie ik de beelden van de film ‘De Aanslag’. Daarin klinkt deze muziek zodra de vlam in de pan schiet, doordat de Duitsers een neergeschoten NSB-er voor de deur van de betreffende familie vinden. Met deze familie en met hun woning wordt terstond korte metten gemaakt. 

Brahms wist nog godzijdank niets van de Tweede Wereldoorlog. Voor hem was de opening van zijn 1-ste Symfonie de bevrijding tot componeren, nadat Beethoven zijn Negende Symfonie had uitgebracht. Na dat hoogtepunt in de klassieke muziek leek er immers niets meer gecomponeerd te mogen worden. Vijftien jaren lang aarzelde en sleutelde Brahms eraan, tot Clara Schumann hem over de streep trok. 

Er klinkt veel ‘sostenuto’ in deze symfonie. Gedragenheid, bezonkenheid, rust. Maar ook lichte paniek hier en daar, en spanning. In het laatste deel is de machtige melodie van de hoorns allesoverheersend. Deze melodie wordt liefelijk herhaald door de fluit, waarna heel het orkest haar instemming betoont, en de lage strijkers er warempel een beetje ‘Beethoven’ van maken. Daarmee keert de noodlottige sfeer terug, compleet met die herhaalde, sombere paukenslag. Lahav Shani dirigeerde zonder lessenaar, uit het hoofd, en zeer expressief. Expressief was ook het orkest. Altijd weer maakt dit orkest van een uitvoering een belevenis. Tot mijn verbazing klonk er een groot applaus na afloop. En nu pas zag ik dat er publiek in de zaal zat. Dat verklaarde de weemoedige, dankbare blik de zaal in, van concertmeesteres Marieke Blankestijn.

Vandaag op de radio: nogmaals drie keren Brahms, zij het meermaals in stukken gehakt zoals radio 4 dat nou eenmaal doet.

Ik had over hem willen schrijven vandaag. Over de ijzeren orde in zijn composities. Over de ernst en zwaarte in zijn wezen, met daartegenover toch ook de verzoening, de troost en de harmonie.

Maar het moment dat ik met dat schrijven wilde beginnen werd aangenaam verstoord door een telefoontje met beeld door mijn twee jongste kleinkinderen. Hun broer was met mama naar zwemles, en zij zouden hun oma eens aangenaam bezig houden. Het begon met het kleinste knuffelbeest in huis, het aapje. Kleinzoon toonde diens staart, die deerlijk versleten was. En kleindochter verklaarde met een van verlegenheid hees stemmetje: ‘Ik zal jou eens even wat laten zien’.

Dit is mij al vaker overkomen. Ook mijn oudste kleindochter is ooit met het tablet heel haar huis door blijven wandelen, terwijl ik tegen een sprietje haar keek, of recht in een neusgat.

‘Ik zal jou eens even wat laten zien’. Wat volgde was een caleidoscoop aan kleuren, chaos, bewegende strepen. Kleinzoon hield plotseling een nieuwe speelgoedauto voor de camera, daarna zakte de zijmuur van de kamer scheef in beeld, ik zag schilderijen van hun papa, en de trap.

Ze namen me mee naar boven. Onderweg ving ik een glimp op van het kerkorgel dat hun broer in de gang had nagebouwd, met een namaak-altaar erbij. Daar moest voor geknield worden! Allebei zakten de hummels even door hun benen, als kikkers die zich klaar maken voor de sprong.

Die sprong volgde ook echt toen ik hun slaapkamer mocht zien. De twee bedden waren tegen elkaar geschoven, en werden tot trampolines. Elk ‘sostenuto’ was nu ver te zoeken. De kleintjes vergaten de tablet of i-phone waarmee ze verslag hadden willen geven van hun wereld aan dit begin van de Meivakantie. ‘Orde, ernst en zwaarte’ hadden hier geen rol meer. Het werd dolle pret. En zeg nou zelf, hoe zou ik kunnen kiezen tussen deze twee schrijf-onderwerpen? Ik besloot dat Brahms moest wijken voor dit heerlijk chaotische Allegro en Scherzo, waarvan ik deze screenshot blijf bewaren.

EDO DE WAART

2021 05 01

Het blijft een indrukwekkende aanblik, een orkest met koor in coronatijd. In Tivoli Vredenburg deed de opstelling van het Radio Philharmonisch Orkest met het Groot Omroepkoor aan een enorm spinneweb denken. Met onderlinge tussenruimtes namen de musici met z’n allen niet alleen het podium maar ook de publieksplaatsen hogerop en in het rond in beslag. Een weldaad voor het oog, waarbij het oor volgde, bij het feestelijk toespelen van dirigent Edo de Waart. Hij wordt in juni 80 jaar.

Alweer zo’n coryfee in de klassieke muziek, die elke ouderdom tart. Ga maar eens een hele avond op de bok staan, en stuur orkest en koor daarheen waar jij dat wilt. 

Het werd een complete Brahms-avond. Naar de reden daarvoor vroeg presentator Leonard Evers, bij zijn aardige gesprek met de jarige. Maar ik kan me niet herinneren dat er een antwoord op kwam. Wel kwam de ontzagwekkende carrière van De Waart ter sprake. Over heel de wereld heeft deze Nederlander furore gemaakt, dat heeft het stijgen van zijn leeftijd allerminst gehinderd.

In het Gesang der Parzen zingt het koor een tekst uit Goethe’s Iphigenie auf Tauris. Die tekst is onheilspellend, donderend. Brahms zocht vaak teksten uit die gaan over fundamentele levensvragen. Zo is hier ook de muziek: aards, donker, ‘bruin’.

Terwijl het volgende werk: ‘Nänie’, op tekst van Friedrich Schiller, weliswaar een begrafenislied is (voor zijn vriend Anselm Feuerbach), maar desondanks een lichter karakter draagt, en troost moet bieden, zoals Ein Deutsches Requiem, dat tien jaar daarvoor gecomponeerd was.

Om welke reden dan ook, aan mij was heel zo’n Brahms-avond welbesteed. Eindelijk kon ik op radio 4 eens gedijen in de sfeer van een en dezelfde componist, van wie het laatst gespeelde werk, de 2-de Symfonie, alleen nog Allegro’s, een Allegretto, en ‘een niet te zwaar’ Adagio bevat. Zo werd alles toch nog goed. Ook voor de bijna jarige Edo de Waart, die bloemen kreeg aangeboden, en voor wie door orkest en koor een Happy Birthday werd gezongen en gespeeld. Alle Schikgodinnen waren verdreven. Wie weet maakt Edo de Waart het ondanks zijn hoge leeftijd ook nog mee dat het virus is verdreven. Dat lijkt me voor hem dan het moment om Mozart te dirigeren.

CHRISTA LUDWIG

2021 04 30

Een kleine week geleden blijkt mezzosopraan Christa Ludwig te zijn overleden. In het bericht staat niet: ‘Voormalig mezzosopraan’, hoewel ze toch in 1994 afscheid heeft genomen van het podium. In 1994 pas. 66 Jaar was ze toen. Wat heeft ze het geweldig volgehouden. Ik was toen vijftig. Dat is lang geleden, dus het lijkt logisch dat ik me nu verbaasde over het feit dat ze kennelijk nog in leven was.

Want voor mij is Christa Ludwig altijd een ’oude’ zangeres geweest. Tot ik, vandaag, een masterclass van haar bekijk. Die is nota bene van pas zeven jaar geleden. Over volhouden gesproken. Ik moet er niet aan denken dat ik nu nog zo’n interpretatieles voor een groot publiek zou geven, laat staan over negen jaar, als ikzelf 86 zal zijn, zoals Christa Ludwig toen. Mooi verzorgd, en met een nog altijd welluidende zangstem coachte ze sopraan Wendeline van Houten, en ze vergat daarbij niet om pianist Rik Kuppen daarbij complimenterend in het zonnetje te zetten. Wat een persoonlijkheid. Wat een kracht. En welk een jeugd!

‘Du singst das wunderschön. Aber du muss SINGEN’, spoorde ze de jonge zangeres aan, wier vocale aanpak je hoorde metamorfoseren, dankzij heldere en waarderende opmerkingen. ‘Zing. ZING!’ klonk tijdens het lied van Strauss (‘Befreit’) de uitnodiging van de oude zangpedagoge, die niet schuwde om beide musici aan het slot de hemel in te prijzen, en vervolgens zichtbaar geroerd te zijn over deze vertolking van het naderend afscheid van twee jonge gelieven. Deze ontroering kan volgens mij alleen iemand op hoge leeftijd zo beleven, en tonen. Op zo’n moment vind ik de ouderdom mooi.

Zoals ook haar zangstem mooi was, solide, wollig. Haar vibrato bleef binnen de perken, terwijl ze naast lyrisch repertoire toch ook heel veel opera gezongen heeft. Haar laatste recital, in 2003, mocht er wezen! Wat ze daar deed was van begin tot het einde volkomen verantwoord. Wie op Youtube naar dat laatste optreden kijkt ziet een waarachtige persoonlijkheid, met warmte. En jong, heel jong, tot aan het eind.

Ik laat bij deze mijn aanvankelijke mening los, dat Christa Ludwig een ‘oude’ zangeres was. Christa Ludwig is nooit oud geweest. Ze is eeuwig jong gebleven.

Achteraf was ook ik graag bij dat afscheidsconcert geweest, in Wenen. Ik had haar onder bloemen willen bedelven, zoals ze dat vroeg in het lied van Hugo Wolf: ‘Bedeckt mich mit Blumen’. Opmerkelijk was daarbij haar verzaligde gezichtsuitdrukking, toen ze, de ogen in verrukking gesloten, zong: ‘Ich sterbe..’

Dat sterven gebeurt volgens de tekst van Emanuel Geibel immers ‘vor Liebe’. Het is een sterven in verrukking.

Ik hoop dat het zo met haar gegaan is. De legendarische zangeres en zangpedagoge Christa Ludwig is op 93-jarige leeftijd in Oostenrijk overleden, op 24 april 2021.

Bedeckt mich mit Blumen,

Ich sterbe vor Liebe.

Dass die Luft mit leisem Wehen

Nicht den süssen Duft mir entführe,

Bedeckt mich!

Von Jasmin und weissen Lilien

Sollt ihr hier mein Grab bereiten,

Ich sterbe.

Und befragt ihr mich: Woran?

Sag’ ich: Unter süssen Qualen

Der Liebe.